عدم انعقاد نمونه ی خون گرفته شده از بیمار در آزمایشگاه های تشخیص طبی یرای انجام بسیاری از تست های هماتولوژی، انعقادی و تهیه ی لام خونی امری الزامی است. انواع مختلفی از ترکیبات ضد انعقاد مانند EDTA وجود دارند. در این مقاله با 5 مورد از پرمصرف ترین آن ها آشنا می شویم:
-
نمک های اگزالات دو ظرفیتی:
این ضد انعقاد موجب رسوب یون کلسیم موجود در خون به صورت نمک کلسیم اگزالات می شود. کلسیم به عنوان یک فاکتور انعقادی شناخته می شود و در صورت عدم حضور یون کلسیم، خون منعقد نمی شود. این نوع ضد انعقاد برای بررسی مورفولوژی سلول های خونی مناسب نمیباشد.
-
اتیلن دی آمین تترا استیک اسید (EDTA):
به صورت نمک سه تایی با پتاسیم، نمک دو تایی با سدیم و نمک دو تایی با لیتیم یافت می شود. EDTA می تواند هم به صورت جامد و هم به صورت محلول با نسبت های مناسب به عنوان ضد انعقاد مورد استفاده قرار بگیرد. EDTA با شلاته کردن یون کلسیم موجب عدم انعقاد خون می شود.
نمک سه پتاسیم EDTA عملکرد بهتری نسب به دو نمک دو ظرفتی نام برده دارد. نتایج کم اشتباه حاصل از استفاده از EDTA موجب شده که این ضد انعقاد از جمله متداول ترین ضد انعقاد ها در آزمایشگاه های تشخیص طبی باشد. تیوب های خونی CBC اغلب حاوی ضد انعقاد EDTA هستند. غلظت بالای EDTA نسبت به نمونه ی خون می تواند منجر به کوچک شدن گلبول های قرمز خونی شود که باعث نتیجه ی اشتباه در هماتوکریت، MCHC و MCV خونی می شود. همچنین غلظت بالای EDTA می تواند منجر به خطا در اندازه گیری میزان پلاکت ها شود.
نکته: همیشه از مخلوط شدن کامل نمونه با ضد انعقاد اطمینان حاصل کنید. هم زدن نمونه با ضد انعقاد به صورت وارونه کردن ملایم متعدد بهترین روش برای انجام این کار است. مخلوط کردن شدید موجب تخریب سلول های خونی نمونه می شود.
-
هپارین:
هپارین یک گلوکزآمینوگلایکان سولفاته می باشد که با ایجاد کمپلکس با آنتی ترومبین موجب جلوگیری از انعقاد خون می شود. هپارین به صورت طبیعی در بازوفیل ها و گرانول های ماست سل ها تولید می شود. از هپارین به عنوان داروی ضد انعقاد برای موجودات زنده و انسان نیز استفاده می شود. ضد انعقاد هپارین برای رنگ آمیزی لام خونی مناسب نمی باشد و موجب ایجاد زنگ پس زمینه ی آبی در لام خونی می شود. همچنین هپارین می تواند موجب چسبیدن لکوسیت ها و پلاکت ها به یکدیگر شود. با توجه به دلایل ذکر شده، ضد انعقاد هپارین برای انجام تست های روتین خونی مناسب نمی باشد. از هپارین برای انجام تست های شکنندگی اسمزی و همچنین برای استفاده در لوله های میکروهماتوکریت (HCT) استفاده می شود. هپارین همچنین برای آماده سازی خون برای تشخیص بیماری لوپوس اریتروماتوز مورد استفاده قرار می گیرد.
-
سیترات سدیم:
از پر کاربرد ترین ضد انعقاد های مورد استفاده در آزمایشگاه های تشخیص طبی به شمار می رود. به علت عدم تداخل با یون کلسیم، از موارد پر مصرف این ضد انعقاد برای سنجش ناهنجاری های انعقادی و پلاکت ها می باشد. همچنین از خون سیتراته برای انجام تست سنجش نرخ رسوب گلبول های قرمز یا ESR (erythrocyte sedimentation rate test) استفاده می شود. در حقیقت سیترات سدیم موجب شلاته شدن یون کلسیم اضافه می شود. برای انجام تست های انعقادی سیترات سدیم 3.8% را با نسبت 1:9 با خون مخلوط می کنیم. تناسب غلظت سیترات سدیم در تست های انعقادی بسیار حائز اهمیت می باشد. این در حالی است که برای انجام تست ESR سیترات سدیم را با نسبت 1:4 با خون مخلوط می کنیم. به علت اثر رقیق کنندگی بالای سیترات سدیم، استفاده از این ضد انعقاد برای تست های روتین هماتوکریت خونی مناسب نمی باشد.
-
سدیم فلوراید:
این ضد انعقاد برای سنجش میزان گلوکز و اوره ی پلاسما به روش های غیر آنزیمی می باشد. فلوراید آنزیم های دخیل در متابولیسم قند را غیر فعال می کند در نتیجه موجب می شود که میزان قند خون پس از نمونه گیری تا زمان انجام آزمایش تغییری نکند. به این علت که سدیم فلوراید کارایی بالای ضد انعقادی ندارد به صورت ترکیب با اگزالات سدیم استفاده می شود.
منابع:
